نشریه قرآنی کوثر
پیاپی 65 (پاییز و زمستان 1398)

حضرت فاطمه (سلام الله علیها)در دین اسلام جایگاه بسیاری رفیعی دارد و به ویژگی های متعددی ممتاز است که در آیات و روایات فراوان به آن اشاره شده است. آن حضرت معصومه است و 12 امام شیعه از نسل آن حضرت هستند. سوره و آیاتی از قرآن همچون سوره کوثر، سوره انسان، آیه تطهیر و آیه مودت  و مباهله در حق آن حضرت و همسر و فرزندانش نازل گردیده است و دوستی و دشمنی با آن حضرت به منزله دوستی و دشمنی با رسول الله(ص)است. همچنین مطابق با روایتی از پیامبر اکرم (ص) آن حضرت سیده نساء العالمین (بزرگ بانوی زنان جهانیان) است. حضرت فاطمه زهرا (س) یکی از پنج نور پاکی است که آیات فراوانی درباره آنها نازل شده و یا در تفسیر قرآن، به آنها تاویل می شود.دراین پژوهش به باز شناسی تطبیقی سیره قرآنی فاطمه زهرا(س) در نگاه مفسرین فریقین پرداخته شده است.

عفاف یکی از فضایل اخلاقی است که همواره در تعالیم اسلامی جایگاه والایی داشته و توجه خاصی بدان شده است. در روایات متعددی «عفاف» بهترین عبادت شمرده شده است. حضرت علی(ع) آن را بهترین خوی و خصلت و سر منشا هر خیر و نیکی خوانده و مقام و منزلت عفیف را با مقام شهید در راه خدا مقایسه کرده است. عفت، میدان ها و ساحت های مختلفی دارد،که در هر ساحتی شایسته ی تحقیق وپژوهش می باشد. مساله این تحقیق،بررسی رابطه دوسویه ی عفاف در حوزه ی اندیشه و عمل از دیدگاه قرآن و روایات می باشد. عفاف در اندیشه به معنی کنترل و مدیریت افکار است تا وارد عرصه های آلوده و خلاف عفت نشود.دراین تحقیق برخی مصادیق عفاف آمده است. 
رفتار و عمل عفیفانه از مصادیق عفاف است. عفت در عمل عرصه‎های گوناگون زندگی فردی و اجتماعی انسان را فرا می‎گیرد.  در این تحقیق عفت تحت سه عنوان عفت جنسی، اقتصادی و معاشرت مورد بررسی قرار  می گیرد. علت این ترتیب این است که درعفت جنسی ابتدا آدمی از خود شروع می کند و به خودسازی خود می پردازد. عفت اقتصادی و معاشرتی مکمل آن در حیطه های فردی و اجتماعی است. از دستاوردهای اندیشه و رفتار عفیفانه، دوری از مجالس گناه، پرهیز ازحرام، دوری از مواضع تهمت، نجات از آلودگی امور شبهه ناک، جلوگیری ازهدر رفتن فرصت‎های زندگی  و تلف شدن عمر و قرار گرفتن در رتبت شهداء و نیل به سعادت وخوش‎بختی است.  

زن جلوه ی جمال الهی و محور کمال خانواده در نظام تعلیم و تربیت قرآن است و خداوند ویژگی های خلقت زن، مسوولیت ها، حقوق وتکالیف متناسب با او بیان کرده است و ارجمندی و رفعت مقام خاصی برای وی به ارمغان آورده است. برای شناخت این مقام که در سایه ی ظهور دین مبین اسلام برای زن حاصل شده است، می باید شناختی اجمالی از زن در محیط شبه جزیره و در ادیان توحیدی پیش از اسلام داشته باشیم تا با مقایسه دو دوره ی پیش از اسلام، این منزلت و جایگاه و ارجمندی آن را دریابیم. با نگاهی تطبیقی به شخصیت زن از منظر قرآن وعهدین معلوم می شودکه اسلام ارجمندی و ارزش گذاری انسان را وابسته به جنسیت نمی داند واز طرفی عملکرد و کیفیت عمل فرد را فارغ از جنسیت متناسب با قابیلت های فردی و ویژگیهای ارزش گذاری می داند و از طرفی نگاه فمنیستی و برتر انگاری زن را نیز نمی پذیرد و زن و مرد را دو موجود مکمل هم  می داند و بر لزوم هماهنگی و مودت متقابل در روابط تاکید می ورزد.

در نگاه نخست از آیه « و سئل من ارسلنا من قبلک من رسلنا ا جعلنا من دون الرحمن آلهه یعبدون»(زخرف،45) این امر برداشت می شود که پیامبر باید، دعوت رسولان پیش از خود را به توحید مورد پرسش قرار دهد. حال آن که در زمان نزول این آیه فاصله زمانی زیادی بین پیامبر اکرم و انبیاء گذشته وجود داشته و همچنین با وجود علم پیامبر(ص) به حقیقت توحید طرح چنین سوالی از گذشتگان چه ضرورتی دارد، و یا اینکه هرچند ظاهر آیه خطاب به پیامبر و مورد سوال انبیاء گذشته است اما منظور سوال مشرکان از علماء اهل کتاب یا بررسی در کتابهای آنان برای اثبات حقانیت پیامبر می باشد. این مقاله در پی پاسخ به این سوال به نقد دیدگاه برخی از مفسران پرداخته و با عنایت به سیاق و بافت آیه دیدگاه خود را بر این نکته استوار کرده که آیه در مقام پرسش به معنای واقعی با قبول امکان آن نیست بلکه جهت اطمینان و آرامش قلب پیامبر در دعوت به توحید در برابر آزار و اذیت و انکار مشرکان و از نوع" لنثبت به فوادک" می باشد.

در هر جامعه ای برای ایجاد نظم و حفظ حریم و حقوق افراد، دستور العمل هایی از سوی مراجع قانون گذاری به نگارش درآمده است که «قوانین راهنمایی و رانندگی» نمونه ای از آنها به شمار می آید. بدیهی است که رانندگان نسبت به «قوانین راهنمایی و رانندگی» و مجریان آن، تکالیف و مسئولیت های اخلاقی بر عهده دارند که التزام آنان به این تکالیف می تواند نقشی پشتیبان در اجرای شایسته قوانین داشته باشد. پژوهش حاضر، با رویکرد تحلیلی و توصیفی و با هدف ورود به تبیین بایدها و نبایدهای اخلاقی در عرصه رانندگی، نگارش یافته است. یافته های این پژوهش، استخراج بخشی از تکالیف و مسئولیت های اخلاقی رانندگان نسبت به قانون و مجریان آن با استناد به متون اسلامی(آیات و روایات) می باشد.
شناخت قوانین، عمل به قانون، رعایت ادب، اطاعت، حسن ظن، امر به معروف و نهی از منکر،  و قدرشناسی از جمله تکالیف اخلاقی رانندگان در قبال قانون و مجریان آن به شمار می آید که رعایت آن می تواند در آفت زدایی از امر رانندگی در جامعه اسلامی، نقشی مهم ایفا کند.

زن در اسلام به عنوان رکن اساسی و محور در خانواده و در عین حال تاثیرگذار بر کل جامعه می باشد. در جمع این دو ویژگی یعنی محوریت خانوادگی زن و فعالیتهای اجتماعی او دیدگاه های متفاوتی وجود دارد؛ بعضی فعالیت اجتماعی را سبب مخدوش شدن وظیفه خانوادگی و مضر برای تکریم و بعضی محدود شدن به خانه و خانواده را صحیح نمی دانند، و لذا وظایف خانوادگی را در عرض فعالیتهای اجتماعی و حتی گاهی تابع آن می دانند؛ بنابراین بررسی دیدگاه منطبق بر جایگاه قرآنی زن ضروری به نظر می رسد.این مقاله با روش مطالعات کتابخانه ای و رویکرد توصیفی تحلیلی براساس آموزه های قرآنی، روایات و سخنان صاحب نظران در زمینه جایگاه و شان زن در خانواده و اجتماع و با هدف دست یابی به راهکارهایی برای حفظ تکریم خانوادگی و اجتماعی زن به این نتیجه رسیده است که زن در صورت توجه به اولویت وظیفه ای که در تولید و تربیت نسل و ایجاد سکون و آرامش و استقرار در خانواده دارد لازم است به مسائل اجتماعی نیز توجه کند و در جهت خدمت به جامعه براساس استعدادها و ویژگی های خاص خود با حفظ حریم عفاف و حجاب حضوری مثبت و سازنده در اجتماع داشته باشد.

نهج البلاغه، نمایان گر سیره ی عملی امام علی(ع) در برخورد با اقلیت های دینی(اهل کتاب) است. در این مقاله به ابعاد نظری و عملی سیره امام علی(ع) در روابط فردی و اجتماعی با اقلیت های دینی از منظر نهچ البلاغه پرداخته شده است. از جمله اصولی که به آن پرداخته شده است اصل حفظ و کرامت انسانی و روابط صحیح و خداپسندانه با اقلیت های دینی، اصل تساهل و رفق و مدارا همراه با رعایت حقوق اهل ذمه و  گفتار های حکیمانه ی امام علی(ع)  که منشا قرآنی دارد، عامل جذب عده ای از اهل کتاب(اقلیت های دینی) به سمت دین اسلام و مسلمان شدن آنان گردیده است. روش حکومتی امام علی(ع) در طول حکومت رسول خدا (ص) در برخورد با  اهل کتاب، گذشت همراه با اخلاق صمیمانه و کریمانه بوده است. اما در زمینه احکام الهی و انجام دستورات الهی بسیار قاطع و با جدیت و با هر گونه بدعت گذاری به شدت مقابله کرده اند. روش تحقیق در این مقاله به شیوه ی کتابخانه ای با تکیه بر منابع اصلی و درجه اول می باشد که برای فهم بهتر از منابع درجه دوم و مطالعات و تحقیقات جدید نیز استفاده شده است. همچنین نا گفته نماند که برای تحلیل و تبیین حوادث از روش تحلیل کلی، مربوط به کلیات حوادث و تحلیل جزئی مربوط به جزئیات حوادث استفاده شده است.